Urticaria
Wat zijn urticaria?
Urticaria heet in het Nederlands galbulten of netelroos. Het zijn heftig jeukende kleine of grote zwellingen die overal op de huid kunnen voorkomen. Ze ontwikkelen zich zeer snel (vaak binnen 30 minuten) en trekken vervolgens binnen 12-24 uur weer weg. Er zijn veel mogelijke oorzaken voor netelroos.
Inhoud:
wat zijn de oorzaken van galbulten?
welk onderzoek kan er gedaan worden?
Hoe ontstaan galbulten?
Overal in de huid liggen zogenaamde ‘mestcellen’. Deze cellen bevatten een reservoir aan stoffen die in de huid worden losgelaten als een ontstekingsreactie moet worden opgewekt. De belangrijkste van deze ontstekingsmediatoren is histamine. Bij urticaria worden grote hoeveelheden histamine door de mestcellen in de huid gebracht zonder dat daar een noodzaak voor is; er wordt dus een ontstekingsreactie opgeroepen terwijl die helemaal niet nodig is. Dit nodeloos leegstorten van de mestcellen kan worden uitgelokt door heel veel oorzaken.
Oorzaken kunnen prikkels zijn zoals druk op de huid of kou. Soms zijn voedingsmiddelen of medicijnen de oorzaak van de ‘overprikkelbaarheid’ van de mestcellen in de huid. Wanneer gericht onderzoek wordt gedaan naar de oorzaken van urticaria die langere tijd bestaan wordt in 75% van de gevallen nooit een oorzaak gevonden. De overige 25% kan in de volgende categorieën worden ingedeeld:
geneesmiddelen
antibiotica
pijnstillers (aspirine!)
anderen
infecties
bacteriën
gisten (Candida)
virussen (hepatitis B, Pfeiffer)
parasieten
fysische prikkels
lichamelijke inspanning
druk op de huid
koude
warmte
zonlicht
voeding
vooral middelen die berucht zijn als allergieveroorzaker zoals vis, garnalen,ei etc.
ook andere voedingsbestanddelen, zoals salicylaten, kunnen galbulten uitlokken.
insectenbeten
vlooien
muggen, etc
interne ziekten
auto-immuunziekten (lupus erythematosus, rheumatoide arthritis)
leukemie/ ziekte van Hodgkin
contactallergie op de huid
Soorten urticaria
De soorten urticaria hangen natuurlijk nauw samen met de veroorzakers ervan, voor zover deze te achterhalen zijn. Ook kunnen urticaria worden ingedeeld in de periode dat de aanvallen terugkomen:
Acute urticaria
Galbulten, ongeacht de oorzaak, die plotseling beginnen en waarvan de aanvallen na 6 weken spontaan verdwenen zijn.
Chronische urticaria
Galbulten, ongeacht de oorzaak, die langer dan 6 weken bestaan. Galbulten die gedurende meer dan een jaar steeds weer terugkomen zijn geen zeldzaamheid.
Urticaria factitia
Bij deze vorm bij druk of wrijven op de huid sterk jeukende kwaddels precies op de plek waar gewreven is. Deze verdwijnen spontaan binnen een tot enkele uren.
Het verschijnsel van een galbult-achtige zwelling na het krassen over de huid waarbij ook enige druk wordt uitgeoefend noemen wij positief dermografisme. Dit komt in meer of mindere mate bij ongeveer 3% van de bevolking voor en is gelukkig meestal een tijdelijk fenomeen.
Koude urticaria
Deze vorm is vrij zeldzaam. De huid vertoont de galbulten na blootstelling aan kou. Een test die de arts kan uitvoeren om koude urticaria vast te stellen is de ijsblokjes-proef. Hierbij wordt gedurende een bepaalde (standaard) tijd een ijsblokje tegen de huid gehouden.
Mensen die een bekende koude-urticaria hebben dienen voorzichtig te zijn met zwemmen in koud of lauw water. Het is beschreven dat patienten in deze situaties door de uitgebreide urticaria-reactie buiten bewustzijn raakten. Meer over galbulten door kou…
Welk onderzoek kan verricht worden?
Bij ongeveer 75% van de patienten met urticaria wordt nooit een oorzaak voor de urticaria gevonden.
Omdat urticaria meestal slechts kortdurend aanwezig zijn en vanzelf weer verdwijnen wordt er vaak pas nader uitgebreid onderzoek ingesteld als de urticaria bijzonder hinderlijk zijn en meer dan 6 weken bestaan (chronische urticaria).
Het belangrijkste instrument in het zoeken naar een mogelijke oorzaak is het vraaggesprek, waarbij wordt gekeken of een of meer van de bekende mogelijke oorzaken van galbulten bij de patiënt aanwezig zijn. De gevonden oorzaak moet dan natuurlijk zo mogelijk worden weggenomen.
Omdat er erg veel mogelijke oorzaken zijn zal de arts vaak gebruik maken van een vragenlijst die de patient zelf thuis invult en daarna door de arts wordt bestudeerd.
Indien de arts hier aanleiding toe ziet is het mogelijk om verder onderzoek te doen. Hierbij kan gedacht worden aan algemeen bloedonderzoek, bacteriekweken en allergietesten. Over het algemeen wordt hiertoe pas overgegaan bij bijzonder hardnekkige galbulten.
Hoe worden urticaria behandeld?
Indien een duidelijke oorzaak van de urticaria wordt gevonden moet de oorzaak natuurlijk worden weggenomen. In het geval van geneesmiddelen kan dit soms een probleem opleveren. Stop in ieder geval nooit medicijnen zonder dit eerst met de arts te overleggen die de geneesmiddelen heeft voorgeschreven.
Antihistaminica
Antihistaminica zijn geneesmiddelen die ervoor zorgen dat de histamine niet zijn ontstekingsbevorderende uitwerking heeft. Over het algemeen werken deze medicijnen goed en zorgen ervoor dat de galbulten goed worden onderdrukt. Soms is het nodig deze medicijnen langere tijd te gebruiken tot de galbulten vanzelf zijn ‘uitgedoofd’.
Andere geneesmiddelen
Als urticaria niet te onderdrukken blijken met antihistaminica kan de arts proberen met sterke geneesmiddelen zoals prednison en ciclosporine de urticaria te bestrijden.
Bij hardnekkige urticaria die niet reageren op de gebruikelijke therapie is het sinds enige tijd ook mogelijk om omalizumab toe te passen. Dit geneesmiddel wordt per injectie toegediend.
Wat zijn de vooruitzichten?
In de meeste gevallen is er sprake van acute urticaria en is de huidreactie van korte duur.
In het geval van chronische urticaria is het niet mogelijk een voorspelling van de duur van de galbulten te doen. In extreme gevallen kunnen chronische galbulten een jaar of langer duren. In deze gevallen is meer uitgebreid onderzoek naar de oorzaak aan te raden. Zoals gezegd levert dit helaas, ondanks uitgebreid speurwerk, in veel gevallen niet veel op.
Uw informatiefolder over urticaria is mede mogelijk gemaakt door onze sponsor. De sponsor heeft geen invloed op de inhoud van de foldertekst.
zwangerschapsjeuk en puppp
urticariële vasculitis
urticaria door kou
acute hemorrhagic edema of infancy (M. Finkelstein)
brandnetelblaren
allergie – overzichtsfolder
voedselallergie
jeuk
hooikoorts
antihistaminica
anafylactische shock
literatuur & bibliografie
Samenvatting Richtlijn chronische spontane urticaria (Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie)