Steunkousen
Wat zijn steunkousen?
Elastische steunkousen zijn speciale kousen die worden gebruikt door mensen met bijvoorbeeld spataderen, trombose of vocht in de benen. Ook zwangeren wordt vaak aangeraden elastische kousen te dragen om spatadervorming te voorkomen.
Hoe werken ze?
Om verschillende redenen kan het vocht in de bloedvaten de neiging hebben om uit de bloedvaten te komen en zich op te hopen in het bindweefsel van het (onder)been. Pas wanneer de persoon die dit probleem heeft langere tijd gaat liggen (waardoor de druk op de benen afneemt) gaat het vocht weer terug in het vaatsysteem. Door met een kous druk uit te oefenen op de bindweefsels van de benen krijgt het vocht niet de kans om uit de bloedvaten te komen en blijft het been dus slank.
Vocht in de benen
waarom is het belangrijk dat vocht uit de benen wegblijft?
Als vocht (oedeem) langdurig in de benen blijft zitten kan het de bloedcirculatie in de huid en het onderhuids bindweefsel belemmeren. Hierdoor kunnen blijvende veranderingen optreden van het weefsel. Eerst ontstaan verkleuringen van de huid, later verharding van het bindweefsel en een permanente slechte bloedvoorziening van de huid. Dit is vooral goed zichtbaar in het gebied rond de enkels. Er kunnen kleine witte plekken (atrophie blanche) ontstaan waar de bloedvoorziening wel heel slecht geworden is. Wanneer de verandering al zover voortgeschreden is, ligt een open been al snel op de loer…
Spataderen
waarom helpen steunkousen ertegen?
Bij spataderen zijn de klepjes in de aders stuk. Deze klepjes moeten voorkomen dat het bloed door de zwaartekracht weer naar beneden in de benen zakt. Als dit over een lang stuk van het been bestaat kunnen er vermoeidheidsverschijnselen ontstaan en later zelfs ook vocht in de benen. Door kousen te dragen ontstaat er een tegendruk waardoor bloed door de aders weer makkelijker naar het hart wordt teruggevoerd. Door de druk van de kousen wordt ook voorkomen dat er vocht uit de aders treedt. Door de verminderde druk van de aders in de benen neemt ook de vermoeidheid af die veel voorkomt bij spataderproblemen.
Trombosebeen
waarom is een elastische kous belangrijk?
Het dragen van steunkousen is -naast antistolling- een belangrijk onderdeel van de behandeling van het trombosebeen. Bij trombose is een deel van de hoofdader van het been afgesloten door een bloedstolsel. Hierdoor wordt het been dik en rood. Immers het bloed komt wel het been in (via de slagader) maar kan er niet meer goed uit (door de opstopping in de hoofdader). De zwelling kan worden tegengegaan door druk van buiten. Dit gebeurt aanvankelijk door zwachteltherapie en later door het dragen van een elastische kous. Gelukkig is het been voor de afvoer van bloed en vocht niet helemaal afhankelijk van het diepe adersysteem alléén: er zijn ook veel oppervlakkige aders die via omwegen het bloed alsnog kunnen afvoeren. De kous ondersteunt dit proces.
Zwangerschap
voorkomen van spataderen
Tijdens de zwangerschap hebben de bloedvaten in de benen het zwaar te verduren om verschillende redenen: door de hormonen worden de bloedvaten slapper waardoor makkelijker spataderen kunnen ontstaan, door de groeiende baarmoeder (met baby) neemt de druk op de aders in het bekken toe waardoor de bloedafvoer vanuit de benen wordt belemmerd en er dus een verhoogde druk (stuwing) in de beenaders ontstaat. Ook is er tijdens de zwangerschap meer circulerend bloed in de aders waardoor de druk op de beenaders ook toeneemt. De elastische kousen kunnen door de tegendruk veel problemen voorkomen: de kans op spatadervorming wordt aanzienlijk verkleind!
Verder zijn er nog reiskousen en sportkousen. Deze zijn er in verschillende (confectie)maten en in verschillende kleuren. Tegenwoordig zijn er ook elastische kousen ontwikkeld die in sommige gevallen een deel van de zwachteltherapie bij de behandeling van open been kunnen vervangen.
Op welke eigenschappen van de elastische kous moet ik letten?
Steunkousen zijn er in vele soorten en maten. Een paar zaken zijn belangrijk:
Drukklasse: de druk die wordt uitgeoefend wordt aangeeven in millimeter kwikdruk (mmHg)
klasse A (licht) : 10-14 mmHg
klasse I (mild) : 15-21 mmHg
klasse II (normaal) : 23-32 mmHg
klasse III (sterk) : 34-46 mmHg
klasse IV (extra sterk): > 49 mmHg
Kousmaat
Er zijn korte kousen en lange kousen. De meeste kousen die worden voorgeschreven zijn kousen tot de knie (AD-kousen) lange kousen zijn AG kousen (tot bij de lies). Het voordeel van lange kousen is dat ze ook druk geven aan het bovenbeen; nadeel is dat ze makkelijker afzakken en huidklachten geven in de plooi bij de knieholte.
Rondbrei of vlakbrei
Rondbrei kousen zijn rond gebreid, buisvormig en hebben geen naad. Vlakbrei kousen zijn platgebreid waarna de stukken aan elkaar worden genaaid. Vlakbrei kousen hebben dus een naad en zijn veel stijver en minder makkelijk aan te trekken dan rondbreikousen. Ze zijn meestal wel effectiever dan rondbreikousen in het tegengaan van vochtophoping.
Wie meet elastische kousen aan?
Kousen worden aangemeten door bandagisten die een speciale opleiding hebben gehad om kousen aan te meten. De therapeutische kousen bij spataderen, oedeem en trombose worden voorgeschreven door de chirurg en de dermatoloog. Veel bandagisten zijn ook verbonden aan poliklinieken van ziekenhuizen alwaar de kousen -op locatie- kunnen worden aangemeten. Immers, heel vaak moeten de benen eerst gezwachteld worden om het oedeem in de benen te verdrijven alvorens de kousmaat goed kan worden opgemeten! De door de bandagist opgemeten maten worden doorgestuurd naar de kousenfabriek waar de kousen door machines worden gebreid: precies op maat!
Het aan- en uittrekken van steunkousen
Een probleem bij steunkousen vormt het aan- en uittrekken ervan. Met name vlakbrijkousen met een hoge drukklasse zijn soms moeilijk aan te trekken, vooral door oudere patienten. Er zijn weliswaar allerlei aan- en uittrekhulpjes bedacht (plastic puntzakjes, beugels etc.) maar toch blijft het voor veel ouderen (en jongeren!) het dagelijks kousenritueel een hele opgave. In veel gevallen komt bij deze mensen de thuishulp om de kousen aan- en uit te trekken.
gerelateerde onderwerpen
spataderen
open been
golfersbenen
zorgverzekering
hypostatisch eczeem
Literatuur
Konschake W et al: Evidence of compression therapy. Hautarzt. 2017 Aug;68(8):625-631