Lichen planopilaris
wat zijn de verschijnselen van lichen planopilaris?
is lichen planopilaris goed te behandelen?
Wat is lichen planopilaris?
Lichen planopilaris is een vrij algemeen voorkomende aandoening van het behaarde hoofd (en soms ook andere delen van behaarde huid) waarbij er sprake is van een ontsteking. Door de ontsteking ontstaat haaruitval. Het haarverlies is permanent: ook na het tot rust komen van de ontsteking zullen de haren niet meer teruggroeien omdat er littekenvorming bij de haarzakjes is ontstaan.
De oorzaak van lichen planopilaris is onbekend.
Welke soorten lichen planopilaris zijn er?
Er worden 3 verschillende typen lichen planopilaris onderscheiden:
– Klassieke lichen planopilaris
– Frontale fibroserende alopecie
– Syndroom van Graham Little
Wie krijgt het?
Lichen planopilaris wordt vooral bij vrouwen gezien. Hoewel mannen het ook kunnen krijgen komt het bij hen toch aanzienlijk minder voor. De klassieke lichen planopilaris wordt overwegend bij jonge vrouwen gezien. De frontale fibroserende alopecie vaker bij vrouwen van middelbare leeftijd.
Hoe ziet lichen planopilaris eruit?
Bij lichen planopilaris ontstaan er kale plekken op de kruin. De huid is volkomen glad, er worden geen haarzakopeningen meer gezien. Verspreid in zo’n kalend gebied zijn er vaak nog wel hier en daar haren aanwezig. Heel vaak zijn er rond de basis van de door de ontsteking aangetaste haren kleine rode ontstekingshaardjes zichtbaar. Ook kan er een subtiele schilfering rond de basis van de haartjes zichtbaar zijn.
De klassieke lichen planopilaris kan overal op het behaarde hoofd ontstaan. De frontale fibroserende alopecie is vooral langs de voorste haarrand gelokaliseerd.
Wat zijn de klachten?
De delen van de hoofdhuid die door lichen planopilaris zijn aangedaan kunnen jeukklachten geven, maar ook pijn en branderigheid kunnen ontstaan. Soms zijn er echter ook in het geheel geen symptomen behalve de haaruitval.
Hoe wordt de diagnose lichen planopilaris gesteld?
Op basis van het patroon van haaruitval kan de dermatoloog al een vermoeden krijgen van de diagnose. Nauwkeurige inspectie van de huiddelen waar het haar uitgevallen is toont het verlittekenende karakter van de haaruitval. Het gebruik van de dermatoscoop helpt ook bij het stellen van de diagnose.
Vaak zal de dermatoloog er voor kiezen een klein stukje weefsel ook door de patholoog na te laten kijken. Dit gaat door het afnemen van een biopt. De combinatie van het beeld onder de microscoop en het ‘klinisch beeld’ (wat de dermatoloog met het blote oog ziet) bepaalt de diagnose.
Is lichen planopilaris goed te behandelen?
De behandeling van lichen planopilaris is gericht op het onderdrukken van de ontstekingsreactie die de oorzaak is van de haaruitval en verlittekening van de haarzakjes.
De ervaring leert dat lichen planopilaris bijzonder hardnekkig is en dat het vaak bijzonder moeilijk is de voortgang van de ziekte tot staan te brengen. In de regel zal dus, ondanks de medicijnen, de haaruitval doorgaan maar als het goed is wordt de haaruitval wel vertraagd.
Sterke corticosteroidlotions
zoals clobetasol, betametason of mometason kunnen worden toegepast. Deze corticosteroiden remmen de ontsteking. Voordeel is dat deze geneesmiddelen relatief veilig zijn omdat ze plaatselijk worden toegepast en dus alleen op dat deel van de huid terecht komen waar het probleem zich voordoet. Nadeel is dat het geneesmiddel niet makkelijk door de huidlagen kan doordringen naar de haarwortel waar het ontstekingsproces plaatsvindt.
Antibiotica
Antibiotica uit de tetracycline-groep (doxycycline, tetracycline en minocycline) in tablet- of capsulevorm hebben een ontstekingsremmende werking. Deze medicijnen moeten voor langere tijd worden ingenomen om te kunnen beoordelen of zij een gunstig resultaat opleveren.
Hydroxychloroquine
Het anti-malaria middel hydroxychloroquine heeft ook een ontstekingsremmende werking en is in staat om de haaruitval bij lichen planopilaris af te remmen. Hydroxychloroquine kan wel verschillende bijwerkingen geven (o.a. maag-darm klachten en oogklachten) maar kan, indien de bijwerkingen meevallen, wel langere tijd gebruikt worden. Ook bij het medicijn hydroxychloroquine duurt het soms lang voordat effect van de therapie goed zichtbaar wordt. In een onderzoek uit 2010 bleek dat na 6 maanden behandeling met hydroxychloroquine bij 69% van de patienten verbetering van de klachten, na 12 maanden werd dat bij 83% van de patienten gezien . In dit onderzoek werd gekeken naar afremming van de uitbreiding, verbetering van de haartrektest, vermindering van jeuk, roodheid, branderigheid en schilfering. (Chiang et al.J Am Acad Dermatol 2010;62:387-92)
Wanneer bovengenoemde geneesmiddelen onvoldoende resultaat geven kan overwogen worden om andere medicijnen zoals ciclosporine en mycofenolaatmofetil voor te schrijven. Ook dit zijn echter geneesmiddelen met veel mogelijke bijwerkingen.
Retinoïden
In 2014 verscheen een onderzoek waar bij gekeken werd naar het effect van retinoiden (vitamine A-zuur afgeleiden) zoals tretinoine en isotretinoine bij een kleine groep van 21 patienten met lichen planopilaris die niet voldoende hadden gereageerd op de corticosteroiden, antibiotica en anti-malariamiddelen die hierboven beschreven staan. Uiteindelijk leek slechts 20% van deze groep wel baat (of tijdelijk baat) te hebben bij het toevoegen van retinoiden aan hun behandeling (Spano F et al: J. Am Acad Dermatol. 2014 Nov;71(5):1016-8)
Wat zijn de vooruitzichten?
Zoals gezegd is lichen planopilaris een hardnekkige aandoening die helaas maar zelden echt tot staan wordt gebracht door medicijnen. Geneesmiddelen kunnen wel de activiteit van de ontsteking (en dus ook de haaruitval) verminderen. Het probleem is dat het effect van de medicatie vaak traag op gang komt en het tijdens de behandeling daarom ook moeilijk vast te stellen is of een bepaalde therapie voldoende aanslaat. Het is dus tijdens de behandeling moeilijk vast te stellen hoeveel het medicijn nu werkelijk bijdraagt aan het afremmen van de aandoening…
In de loop van de tijd kan lichen planopilaris vanzelf uitdoven. De haaruitval die is opgetreden zal zich helaas niet meer kunnen herstellen.
het haar
haaruitval – overzicht
haaruitval bij vrouwen
alopecia areata
kale plekken – overzicht
frontale fibroserende alopecie
literatuur
Errichetti E et al: Therapeutic management of classic lichen planopilaris: a systematic review. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2018; 11: 91–102. (volledig artikel)