constitutioneel eczeem
Wat is constitutioneel eczeem?
Constitutioneel eczeem (of atopisch eczeem) is een veel voorkomende sterk jeukende ontsteking van de huid. De afwijking begint meestal in de eerste levensjaren en verbetert vaak weer later in de jeugd. Mensen met eczeem hebben ook vaker astma.
inhoud:
klachten bij constitutioneel eczeem
wat maakt constitutioneel eczeem erger?
Wat zijn de klachten bij constitutioneel eczeem?
Constitutioneel eczeem komt in de Westerse maatschappij in toenemende mate voor. Vrouwen en mannen hebben een even groot risico om de ziekte te ontwikkelen. Ongeveer 70% van de patienten heeft familieleden met eczeem, astma of hooikoorts. Zoals gezegd beginnen de klachten meestal op de vroege kinderleeftijd, maar de eerste verschijnselen kúnnen zelfs bij mensen van 70 jaar of ouder ontstaan.
* roodheid: de ontsteking zorgt voor een versterkte doorbloeding van de huid
* eczeem jeukt altijd. Door te krabben wordt jeuk tijdelijk verlicht, maar op termijn ontstaat een ‘jeuk-krab-jeuk’ cyclus: door het krabben ontstaat nieuwe jeuk, waardoor weer meer gekrabt wordt etc. etc.
* eczeem-huid is droog en schilferend
* lichenificatie: door krabben ontstaat na verloop van tijd een verdikking van de huid en vergroving van de huidstructuren, dit wordt lichenificatie genoemd.
infectie
bacteriën kunnen zich op eczeem-huid beter vestigen dan op gezonde huid. Ook in krabwondjes kunnen bacteriën zich uitbreiden. Er ontstaan dan rode, oppervlakkige wondjes (erosies) waar geel wondvocht uitkomt. Dit wondvocht droogt vaak in tot gele korstjes. Een bacteriele infectie van eczeem wordt impetigenisatie genoemd. Bij bacteriële infecties kunnen ook puistjes ontstaan.
blaren
tijdens een acute verergering van het eczeem kunnen blaasjes of zelfs blaren ontstaan, deze zijn met helder vocht gevuld.
pigmentverandering
door wrijven in de ogen kan na verloop van tijd een donkere verkleuring van de oogleden optreden. Wanneer eczeem tot rust komt kunnen plekken van de huid waar het eczeem gezeten heeft lichter gekleurd zijn dan de normale huid (hypopigmentatie). Bij mensen met een donker huidtype kan er ook juist sprake zijn van een donkere verkleuring van de huid (hyperpigmentatie). Deze kleurveranderingen verdwijnen meestal in de loop van de tijd.
Op welke delen van de huid ontstaat het?
Constitutioneel eczeem kan op alle plekken van de huid voorkomen. Een aantal plekken zijn echter berucht.
Bij jonge kinderen zijn het vooral:
* gezicht
* knieholten
* elleboogsplooien
Op latere leeftijd worden ook andere delen van de huid aangedaan:
* romp
* nek
* handruggen
Welke factoren kunnen atopisch eczeem verergeren?
Constitutioneel eczeem is een aandoening waar een aangeboren aanleg voor bestaat. Toch zijn er bepaalde factoren die het eczeem kunnen verergeren:
* door geestelijke en lichamelijke stress kan eczeem in korte tijd zeer sterk verergeren. Helaas is het vermijden van stress vaak makkelijker gezegd dan gedaan… In sommige gevallen kan begeleiding door een psycholoog aangewezen zijn.
* een droge huid is een belangrijke uitlokkende factor voor constitutioneel eczeem. Vooral in de winter is de atmosfeer thuis en op het werk erg droog door centrale verwarming. Dit, gecombineerd met guur weer buiten kan een zeer droge huid veroorzaken. Het smeren met vette cremes is daarom erg belangrijk.
* mensen met constitutioneel eczeem hebben een groter risico om een allergie te ontwikkelen dan mensen zonder constitutioneel eczeem. Bij deze mensen kan een huidreactie door een contactallergie een uitbraak van een nieuwe eczeem-aanval uitlokken.
Hoe wordt het behandeld?
Mild en matig ernstig eczeem
vette zalven
door de huid in een goede conditie te houden krijgt eczeem minder kans. De huid consequent goed vet houden (waardoor het vochtgehalte in de huid op peil gehouden wordt) is dus erg belangrijk. Een goed vettend product dat eventueel naast de vette zalf gebruikt kan worden is Groninger badlotion. Deze helpt tijdens en na het douchen of badderen de huid goed vet te houden. Groninger badlotion is zonder recept bij de apotheek verkrijgbaar.
corticosteroïden
corticosteroidzalf (‘hormoonzalf’) heeft twee goede effecten op het eczeem. In de eerste plaats wordt de ontsteking in de huid onderdrukt, zodat de roodheid afneemt en in de tweede plaats werkt het ook jeukstillend. Hormoonzalven zijn erg effectief tegen eczeem, maar kunnen niet onbeperkt worden gesmeerd omdat het bij langdurig, onafgebroken gebruik de huid dun kan maken. Bovendien neemt de effectiviteit van hormooncremes dan af. Als u de zalf echter volgens de voorschriften van de arts toepast is de kans op het ontstaan van bijwerkingen zeer klein. Vooral wanneer een afwisselend schema wordt gebruikt (enkele dagen per week achtereen smeren en dan weer enkele dagen niet) zijn de risico’s op problemen klein.
calcineurine-remmers (zalf en crème)
deze producten kunnen de ontstekingsreactie van eczeem remmen en zij bevatten geen corticosteroïd. Dit zijn tacrolimus zalf en pimecrolimus crème:
tacrolimus is een stof die het immuunsysteem beïnvloedt. In zalf toegepast remt het de ontstekingsreactie die gepaard gaat met eczeem. Een van de voordelen is het feit dat de huid niet dunner wordt bij gebruik van het product, dit in tegenstelling tot coticosteroïdzalf waarbij het wel kan gebeuren. Een nadeel is de kans op irritatie na het aanbrengen van de zalf. De zalf mag worden toegepast bij eczeempatienten van 2 jaar en ouder.
pimecrolimuscrème heeft een werking en toepassing die in grote lijnen vergelijkbaar is met tacrolimus zalf. Pimecrolimus crème (merknaam: Elidel ®) is sinds 2003 in Nederland op recept verkrijgbaar en kan eveneens worden toegepast bij eczeempatienten van 2 jaar en ouder. Pimecrolimus crème is bedoeld voor mild- tot matig ernstig constitutioneel eczeem.
teerzalf
(liquor carbonis detergens) heeft een ontstekingsdempend effect op de huid. Bij mild eczeem kan teerzalf de hormoonzalven deels vervangen.
antibiotica
huid die door eczeem is aangedaan heeft een grote kans om met bacteriën geïnfecteerd te raken. Een licht geïnfecteerde huid kan worden behandeld door het tijdelijk met ontsmettende crème of antibiotica zalf in te smeren. Als de infectie uitgebreid is en nattende plekken en puistjes ontstaan kan een kuur met antibiotica nodig zijn.
verbandpakken tegen het krabben
Er zijn verschillende soorten verbandpakken ontwikkeld die direct op de huid gedragen worden en zijn gemaakt van katoen of een speciale anti-bacteriele vezel. Deze pakken kunnen de jeuk extra helpen verlichten.
natte verbanden
natte verbanden zorgen voor afkoeling van de warme ontstoken huid en werken erg goed tegen de jeuk. Er zijn speciale ‘buisverbanden’ en pyama’s (Tubifast ®) ontwikkeld die ‘snachts kunnen worden toegepast. Het grote voordeel van deze therapie is dat het eczeem met weinig corticosteroidzalf en vaak zelfs helemaal zonder corticosteroidzalf tot rust kan worden gebracht.
antihistaminica
wanneer de jeuk ondanks de genoemde maatregelen blijft kan de arts ook speciale jeuk-stillende medicijnen voorschrijven. Deze middelen worden antihistaminica genoemd.
Ernstig eczeem
Als constitutioneel eczeem niet kan worden onderdrukt met de bovengenoemde middelen moeten andere maatregelen genomen worden. Bij een plotselinge sterke verergering van het eczeem zal de dermatoloog wellicht opname in het ziekenhuis voorstellen. Mogelijke middelen die (tijdelijk) kunnen worden toegepast bij ernstig eczeem:
prednison
meestal toegediend als ‘stootkuur’, dat wil zeggen dat enkele dagen een rlatief hoge dosis wordt gegeven, waarna het middel weer wordt gestopt. Wel moet dan een passend vervolgbeleid worden afgesproken.
ciclosporine
ciclosporine (Neoral ®) onderdrukt de immuunreactie die bij eczeem een belangrijke rol speelt. Het middel is vaak bijzonder effectief, maar kan slechts gedurende een beperkte tijd (meestal enkele maanden) worden toegepast. er zijn vele mogelijke bijwerkingen beschreven, waaronder bloeddrukstijging en nierproblematiek. Regelmatige controles van bloed en bloeddruk zijn noodzakelijk. Na stoppen kan het eczeem weer sterk terugkomen.
Eczeem reageert vaak goed op zonlicht. Veel mensen met eczeem hebben daarom in de zomer minder klachten van hun huidaandoening dan in de winter. Bij deze mensen kan ultravioletlicht therapie (PUVA of UVB) bij verergering van het eczeem soms uitkomst bieden.
dupilumab
een betrekkelijk nieuw geneesmiddel tegen ernstig eczeem is dupilumab. Het medicijn remt de receptor voor interleukine 4 en interleukine 13 op ontstekingscellen. Hierdoor wordt de ontsteking in de huid geremd. Dupilumab kan worden voorgeschreven aan patienten van 6 jaar en ouder die niet voldoende reageren op de gebruikelijke behandelingen. Het wordt in principe elke 2 weken toegediend per injectie. Dit medicijn is duur en daarom zijn er voorwaarden verbonden aan het voorschrijven hiervan. Uw dermatoloog kan nagaan of u in aanmerking komt voor het geneesmiddel.
tralokinumab
sinds het najaar van 2021 is tralokinumab in Nederland beschikbaar . Het remt interleukine 13 (IL-13). Dit eiwit speelt een belangrijke rol bij de ontsteking van de huid bij eczeem. Ook tralokinumab wordt per injectie toegediend, in principe 1x per 2 weken. Het medicijn is geregistreerd voor gebruik bij volwassen patienten met constitutioneel eczeem. Aan het voorschrijven zijn meestal voorwaarden verbonden vanwege de prijs van het geneesmiddel.
baricitinib
Sinds het voorjaar van 2021 is baricitinib in Nederland geregistreerd voor behandeling van ernstig constitutioneel eczeem. Het medicijn (in tabletvorm) remt de Januskinase 1 (JAK-1). Hierdoor wordt de ontsteking onderdrukt. Het geneesmiddel wordt alleen door de dermatoloog voorgeschreven.
Wat kunt u zelf doen?
Bestrijdt droge huid
Belangrijk is te voorkomen dat de huid niet te veel uitdroogt omdat een droge huid gevoeliger is voor eczeem en bovendien jeukt. Gebruik bij het wassen niet te veel zeep en was niet met te warm water. Na het wassen is het verstandig de huid in te vetten met de ‘droge-huidzalf’. Deze werkwijze is altijd van belang, ook in perioden dat u geen eczeem heeft.
Vermijdt irriterende en afsluitende kleding
irriterende en ruwe textielsoorten zoals wol en ruwe katoen kunnen de jeuk bij eczeem verergeren. Niet-ventilerende kleding geeft een broeierig, en daarmee jeukversterkend, effect. Het dragen van ondertextiel en pyama’s van natuurzijde (b.v. Dermasilk) kan daarom klachtenverlichtend werken.
”Zonnen”
Zonlicht heeft vaak een positieve invloed op eczeemklachten. Pas echter op dat u niet té veel aan het zonlicht wordt blootgesteld en zeker niet verbrandt. Teveel zonneschade aan de huid kan uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van huidkanker.
Lotgenotencontact
Contact met andere mensen met constitutioneel eczeem blijkt vaak prettig en zinvol. Het idee dat men er niet alleen voor staat kan de last van de huidziekte draaglijker maken.
eczeem bij kinderen
handeczeem
eczeem rond de ogen
allergie
eczeem – overzicht
eczeem in het gezicht – overzicht
corticosteroïden voor de huid
ichthyosis
jeuk
nummulair eczeem
tacrolimus zalf
UVB lichttherapie
postinflammatoire hypopigmentatie
rode vlekken op de huid
Patiëntenvereniging Constitutioneel Eczeem: VMCE
literatuur
Pols DHJ et al: Atopic children and use of prescribed medication: A comprehensive study in general practice. PLoS One. 2017; 12(8): e0182664